علل گریز جوانان از نماز

إرشاد القلوب:از سفارش لقمان علیه السلام به پسرش ، این است که : «هر گاه نماز مى خوانى، آن را نماز وداع قرار ده ؛ که گمان دارى بعد از آن ، هرگز زنده نخواهى ماند. و از عذر تراشى براى ترک نماز بپرهیز؛ زیرا عذر آوردن از کار خیر ، معنا ندارد» .

إرشاد القلوب : ص 73 وراجع : أعلام الدین : ص 145 .

مهم‌ترین هدف دشمن، تضعیف اعتقادات،‌ ایجاد شک و تردید در بین جوانان، انهدام ایمان،‌ تقوا و غیرت و... می‌باشد که یکی از اصلی‌ترین نشانه‌گیریهای آنها رغبت‌زدایی جوانان نسبت به فرایض دینی، از جمله: اهتمام به نماز و حضور در مساجد می‌باشد.
«فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ»؛[1] به آیین فطرت و دین حق‌ توجّه نما، به آن فطرتی که خداوند تمام بشر را همراه آن آفریده است، فطرتی که در خلقت انسان همواره ثابت است و هرگز تغییر نمی‌کند. این است آیین استوار و تزلزل ناپذیر الهی.» امام صادق‏ علیه السلام در تفسیر این آیه فرموده‌اند: «خداوند بشر را با فطرت خداپرستی آفریده.» همچنین رسول اکرم صلی الله علیه و آله نیز در این موضوع چنین فرموده‌اند که: «کُلُّ مَوْلُودٍ یُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ حَتَّى یَکُونَ أَبَوَاهُ یُهَوِّدَانِهِ وَ یُنَصِّرَانِهِ؛[2] هر مولودی با فطرت مذهبی و معرفت الهی متولد می‌شود، تا اینکه پدر و مادر او را به آیین یهودیت و نصرانیت بار می‌آورند.»
با تأمل در این آیه می‌توان چنین استنباط کرد که اساس اولیة پذیرش دین و مذهب در فطرت تمام افراد بشر وجود داشته و این فطرت در اثر شرایط و  عوامل بیرونی تحکیم و گاهی تضعیف می‌گردد.
اکثر روان‌شناسان به رابطة مستقیم میان دوران بلوغ و جهش ناگهانی احساسات مذهبی در جوانان اتفاق نظر داشته و آقای دکتر «استانلی هال»[3] یکی از اولین رؤسای انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA) معتقد است که حداکثر این احساسات مذهبی در 16 سالگی پیدا شده و این موضوع را می‌توان یک صورت خلاصه و فشردة شخصیت جوان بیان کرد.
علی رغم تلاشهای بی‌ وقفة روحانیون و مبلغین اسلامی در جهت تبلیغ معارف حقّة اسلامی و نقش اساسی مرکز تخصصی تبلیغ حوزة علمیة قم و شکل‌گیری حوزه‌های علمیة سفیران هدایت در سراسر کشور، با هدف تربیت مبلّغ و اعزام سریع آنان به مناطق مختلف و همچنین تلاش ارگانهای فرهنگی و تربیتی مختلف در جامعه، هم‏چنان سستی و ضعف اعتقادی جوانان در امر گرایش به نماز و مساجد بسیار محسوس بوده و عوامل مختلفی در نمازگریزی و دور شدن آنان از مذهب و معنویت دخیل می‌باشد.
از مهم‌ترین عوامل اساسی در جذب افراد جامعه، به ویژه جوانان نسبت به نماز می‌توان به نقش ریشه‌ای و تربیتی سه نهاد اساسی یعنی خانواده، نظام آموزش و پرورش (مدرسه)‌ و مسجد اشاره کرد. دلیل اهمیت این سه نهاد از آنجا روشن می‌گردد که بیشترین شخصیت و تربیت دینی ـ مذهبی هر جوان پیوسته در این سه نهاد شکل می‌گیرد.

لغت‌شناسی واژه نماز
نماز یکی از بزرگ‌ترین اعمال عبادی و از واجبات دین مبین اسلام می‌باشد. واژۀ «الصلوة» 61 بار بدون مشتقات و 98 بار با مشتقات در قرآن به کار رفته است.[4]
پرستش و عبادت خداوند یکی از برنامه‌های اصلی و تبلیغی تمامی پیامبران بوده است و همان گونه که قرآن می‌فرماید:‌ «اعْبُدُوااللهَ[5]»؛ «خدا را بندگی کنید!» اصل عبادت و پرستش خداوند در تمام ادیان و شرایع الهی وجود داشته؛ اما شیوه و کیفیت عبادات با یکدیگر تفاوت داشته‌اند.در اسلام، نماز راهی برای یاد خداوند[6] و حفظ افراد از ارتکاب به گناه است.[7]

عوامل جذب جوانان به مسجد
در جذب افراد به ویژه جوانان نسبت به اقامة نماز، مخصوصاً نماز جماعت و حضور در مساجد و برنامه‌های مذهبی و اسلامی عوامل مختلفی وجود دارد که در زیر خلاصه‌ای از مهم‌ترین عوامل آن می‌آید:

 معرفت افزایی
هر فعلی در این عالم فرع بر معرفت نسبت به آن موضوع می‌باشد. زمانی که افراد نسبت به کسب سود در معاملات شناخت و معرفت پیدا می‌کنند، به تبع آن راه های کسب سود را دنبال کرده، با تمرکز بر هدف، در عمل جهت نیل به هدف مداومت می‌ورزند.
یکی از دلایلی که در برخی از جوانان، رغبتی نسبت به نماز و حضور در مساجد وجود ندارد، عدم شناخت و اطلاعات کافی از منابع دینی و فلسفة عبادات از جمله نماز بوده و با مشاهدة عملی اشتباه از فردی که به ظاهر چهره‌ای موجه و اسلامی دارد، آن خطا را به اسلام و جمیع روحانیون و متولیان دین تعمیم داده، به لجبازی و بدبینی مبتلا می‌گردد.
نمازگریزی و به عبارتی دیگر دین ستیزی برخی از جوانان، ناشی از عدم معرفت و شناخت دینی و یا لجبازی مقطعی می‌باشد. عوامل مختلفی از جمله: نهادهای فرهنگی، رسانه‌ها، خانواده‌ها و... در آگاه‌سازی و معرفت‌افزایی دخیل بوده و نقشی که مبلغین و روحانیون در یاری و هدایت دیگران عهده‌دار گردیده‌اند بسیار حساس و اساسی است.

دانش و اخلاق مبلغان
امروزه با توجه به پیشرفتهای چشمگیری که در عرصه‌های مختلف علوم و تکنولوژی صورت گرفته است، روحانی و مبلّغ اسلام به عنوان فردی که عهده‌دار ابلاغ پیام و معارف اسلامی به مردم می‌باشد، باید خود را مطابق با نیازهای جدید، به روز کرده و ضمن حفظ و امانتداری در تبلیغ،‌ معارف اسلامی و منویّات اهل بیت‏ علیهم‏ السلام را با روشهایی کارآمد و اثرگذار برای مردم، به ویژه جوانان بیان نماید. اصل امانتداری حکم می‏کند که مبلّغ در اصل معارف والای الهی، حق دخل و تصرف ندارد؛ بلکه در شیوه‌های معقول و شرعی بیان و نحوة تبیین و تفهیم آن به مخاطبین مختار به انتخاب اثرگذارترین شیوة تبلیغی می‌باشد. اگر چه از دیدگاه اسلام جذب جوانان به نماز و اسلام، به واسطة تحریف و تبلیغ سلیقه‌ای که مطابق میل افراد قرار گیرد، مطلوب نیست و در احکام و امور عبادی بیشترین مبنا بر تعبّد و اطاعت از اوامر و نواهی ذات اقدس الهیه قرار دارد.
تبلیغ چهره به چهره و رفاقت با جوانان در قالب حلقه‌های معرفتی و انس (طرح صالحین)‌ یکی از شیوه‌های اثرگذار در معرفت‌افزایی و جذب افراد به شرکت در نماز جماعت می‌باشد. حجت الاسلام قرائتی ‏حفظه‏ الله برخی از علل بی‌رغبتی افراد، مخصوصاً جوانان نسبت به اقامة نماز و حضور در مساجد را چنین بیان نموده‌اند: «برای عدم حضور در جماعات و مسجد علل گوناگونی است: بعضی واقعاً عذر داشته و دلیل‌شان پذیرفتنی است؛ اما در بسیاری از موارد بهانه‌هایی پوچ بیشتر نیست، از جمله: غفلت از پاداشهای نماز جماعت، بی‌رغبتی به جهت بدرفتاری برخی نمازگزاران در مسجد، همفکر نبودن با امام جماعت از نظر دیدگاه سیاسی، عیبهای احتمالی بستگان و نزدیکان امام جماعت، طول کشیدن نماز جماعت، رفتار متولیان و دست اندرکاران مسجد و... .»[8]
در پژوهشی که توسط آقای «محمدی عراقی» پیرامون رغبت‌سنجی افراد نسبت به فریضة عبادی نماز انجام گرفته چنین آمده است که: «بیش از 50% کسانی که مورد پرسش قرار گرفته‌اند که: چرا نماز نمی‌خوانید؟ پاسخ داده‌اند که خدا به نماز ما نیازی ندارد.»[9]
بنا به تعبیری که امام خامنه‌ای‏ حفظه‏ الله درسالهای اخیر با عناوینی از جمله: تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی، ناتوی فرهنگی و تهدید نرم بیان نموده‌اند و هم اکنون نیز از موقعیتی بسیار حساس با عنوان «جنگ نرم» یاد می‌کنند، وظیفة افسران جوان این جنگ نرم (طلاب و مبلغین حوزه‌های علمیه، به ویژه سفیران هدایت سراسر کشور) که پرچم‌دار امر تبلیغ و روشنگری در جامعه‌اند، چند برابر می‌شود. در همین راستا به پیامی حکیمانه از ایشان اشاره می‌کنیم که پیرامون نماز می‌فرمایند: «برای تبیین ژرفای نماز و معرفی رازها و زیباییهای آن، دست به تلاش پیگیر و همه جانبه زده شود.»[10]
مهم‌ترین هدف دشمن، تضعیف اعتقادات،‌ ایجاد شک و تردید در بین جوانان، انهدام ایمان،‌ تقوا و غیرت و... می‌باشد که یکی از اصلی‌ترین نشانه‌گیریهای آنها رغبت‌زدایی جوانان نسبت به فرایض دینی، از جمله: اهتمام به نماز و حضور در مساجد می‌باشد. حلقه‌های انس معرفتی که در قالب طرحی گسترده و متمرکز با عنوان «طرح شبکة شجرة طیبة صالحین سازمان بسیج مستضعفین» طراحی گردیده است،‌ با محور قرار دادن مساجد و اشتغال به امر تربیت و آموزش نونهالان، نوجوانان،‌ جوانان و... در عرصه‌های مختلف مبانی اندیشة اسلامی، تربیتی،‌ فرهنگی،‌ ورزشی و... در صدد تحقق اهداف والای تربیتی و اخلاقی بوده که یکی از مهم‌ترین اهداف آن جذب افراد، به ویژه جوانان به امر نماز و شرکت مستمر و کیفی در نمازهای جمعه و جماعت می‌باشد.[11]

 
پی نوشت :
[1]. روم / 30.
[2]. بحار الأنوار، علامه مجلسی، دار کتب الاسلامیة، تهران، بی‌تا، ج 2، ص‏88 ـ 87.
[3]. Granvile Stanley Hall.
[4].Namak
[5].مائده 72، اعراف 85، 73،65،59، هود 84،61،5 و...
[6].أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْری[؛ طه / 14.]
[7]. إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَر[؛ عنکبوت / 45.]
[8]. پرتوی از اسرار نماز، محسن قرائتی، ستاد اقامه نماز، تهران، چاپ هفتم، 1372 ش، ص‏222 ـ 221.
[9]. پژوهشی پیرامون نماز، محمدی عراقی، 1376ش، ص‏68، به نقل از: www.Farsnews.com.
[10]. پیام مقام معظم رهبری امام خامنه‌ای>‌ به گردهمایی سالانۀ نماز در تبریز، 31/6/1375.
[11]. بررسی طرح شبکه صالحین در اسلامی شدن دانشگاه‌ها، علی محمد مظفری، دانشگاه آزاد اسلامی کاشان، کاشان، 1389 ش، اخلاق حرفه‌ای، ص‏5.

منبع:
zitova.ir