زندگینامه امام رضا (ع)

امام رضا علیه السلام

هر کس اندوه مؤمنى را بزداید ، خداوند در روز قیامت ، غم از دلش مى زداید .

الکافى ، ج 2 ، ص 200

 

جبریل از ازل شده دربانت ای رضا

افلاکیان متابع فرمانت ای رضا

خورشید و ماه، ثابت و سیار، در سما

تحت الشعاع گنبد و ایوانت ای رضا

زیارت مجازی

دوستان عزیز می تونید با کلیک اینجا به زیارت مجازی امام رضا (ع) برید.

مختصری از زندگینامه امام رضا (ع)

نام شریفشان : علی

پدر بزرگواریشان : امام موسى کاظم علیه السلام

مادر گرامیشان : بانویى مکرّمه به نام نجمه یا تکتم است، وى پس از ولادت حضرت رضا طاهره - پاکیزه - نام گرفت.  وى بانویى عفیف و خردمند و از اشراف عجم بوده است.

 در روایت است که جناب تکتم مادر حضرت رضا علیه السلام  فرمود: مرا با دایه‏اى کمک دهید (تا در شیردادن حضرت رضا علیه السلام کمکم کند) پرسیدند: آیا شیر کم است؟ گفت: نه، ولى من اذکار و نمازهایى دارم که پس از تولّد ایشان از آن کاسته شده است.

 کنیه ها:

ابوالحسن و ابوعلی

القاب حضرت: 

رضا، صابر، زکی، ولی، فاضل، وفی، صدیق، رضی، سراج الله، نورالهدی، قرة عین المؤمنین، مکیدة الملحدین و عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم.

مشهورترین لقب

مشهورترین لقب آن حضرت «رضا» است و در سبب اختصاص این لقب گفته اند: «او از آن روى رضا خوانده شد که در آسمان خوشایند و در زمین مورد خشنودى پیامبر خدا و امامان پس از او بود. همچنین گفته شده: از آن روى که همگان، خواه مخالفان و خواه همراهان به او خشنود بودند. سرانجام، گفته شده است: از آن روى او را رضا خوانده اند که مأمون به او خشنود شد."

تاریخ تولد:  ولادت آن امام همام را مشهور محدثان و مورخان در 11 ذالقعده سال 148 ه.ق دانسته‏اند و این همان سالى است که حضرت صادق‏ از دنیا رحلت کردند ولى برخى تولد حضرت رضا علیه السلام را پنج سال بعد از رحلت حضرت صادق‏ نگاشته‏اند.

مادر بزرگوار آن حضرت جناب نجمه گوید: من هنگام باردارى به پسرم علی، احساس سنگینى نمى‏کردم، به هنگام خواب از درون خود، صداى ذکر خداوند مى‏شنیدم به گونه‏اى که هراسناک مى‏شدم، چون او را به دنیا آوردم دست و پا را بر زمین نهاد ، سر به آسمان بلندکرد و مانند کسى که سخنى مى‏گوید، لب هایش حرکت مى‏کرد.

 حضرت موسى بن جعفر چون فرزند خویش را دید ، فرمود: «هنیئاً لک یا نجمه کرامه ربّک» (اى نجمه، بزرگداشت خداوند گرامیت باد). سپس نوزاد را در پارچه‏اى سفید پوشانده به حضرت دادند، حضرتش در گوش راست فرزند خویش اذان و در گوش چپ وى اقامه گفت و آب فرات طلبید و با آن از او کام برداشت و به مادرش فرمود: «خُذیهِ فَاِنَّهُ بَقِیّه اللهِ تَعالى فى اَرْضِهِ» (بگیر او را که او باقی مانده الهى در زمین خداوند است).

 حضرت کاظم‏ بعد از تولد امام رضا به مادر حضرت رضا لقب طاهره یعنى پاکیزه داد.

حضرت موسى بن جعفر به فرزندان خویش می‏فرمود:

 این برادر شما علی بن موسى، عالم آل محمّد است، در مورد دین خود از او بپرسید و آن چه مى‏گوید حفظ کنید، من از پدرم جعفر بن محمد بارها شنیدم که به من مى‏گفت: »اِنّ عالِمَ آلِ مُحَمَّدٍ لَفى صُلْبِکَ وَ لَیْتَنى اَدْرَکْتُهُ فَاِنَّهُ سَمِىُّ اَمیرِالمُؤْمِنینَ علی« یعنى عالم آل محمد در نسل توست، اى کاش من او را مى‏دیدم، او همنام امیرالمؤمنین، علی‏ است.

 محل تولّد:

مدینه‌ی منوّره

 فرزند: 

در میان مورخان و محدثان در مورد تعداد فرزندان حضرت رضا اختلاف است، بسیارى حضرت جوادعلیه السلام را تنها فرزند حضرت رضا علیه السلام مى‏دانند همانند شیخ مفید (قدس سره) و ابن شهر آشوب ولى برخى فرزندان دیگرى براى حضرت شمرده‏اند،  از جمله دخترى به نام فاطمه. ولى برخى روایات، تک فرزندى حضرت را تأیید مى‏کند. مردى به نام حنان بن سَدیر گوید: به حضرت رضا عرض کردم: آیا مى‏شود امام بدون فرزند و جانشین باشد؟ حضرت فرمود: نه، و بدان که مرا جز یک فرزند نخواهد بود، ولى خداوند به او فرزندان فراوانی عطا می کند.

 حاکمان زمان حضرت: منصور دوانیقى، مهدى عباسى، هادى عباسى، هارون الرشید، محمد امین، مأمون عباسى

 تاریخ ولایت عهدى:  رمضان سال 201 ه.ق (به اجبار مامون عباسی)

 مدت عمر حضرت: بنا بر روایت مشهور 55 سال

 تاریخ شهادت:  وفات آن حضرت را نیز به سالهاى (202، 203 و 206 ق) دانسته انداما بیشتر بر آنند که ولادت آن حضرت در سال (148 ق) یعنى همان سال وفات امام صادق علیه السّلام بوده است؛ چنان که مفید، کلینى ، کفعمى ، شهید، طبرسى ، صدوق، ابن زهره، مسعودى ، ابوالفداء، ابن اثیر، ابن حجر، ابن جوزى و کسانى دیگر این نظر را برگزیده اند

درباره تاریخ وفات آن حضرت نیز عقیده اکثر عالمان همان سال (203 ق) است.

بنابراین روایت، عمر آن حضرت پنجاه و پنج سال مى شود که بیست و پنج سال آن را در کنار پدر خویش سپرى کرده و بیست سال دیگر امامت شیعیان را برعهده داشته است.

 قاتل حضرت: مأمون عباسى به وسیله‌ی زهر

 مرقد حضرت: مشهد مقدس

در روایات متعددى از پیامبر اکرم‏ وامیرالمؤمنین و حضرت صادق علیه السلام به وجود آن امام همام و همچنین به شهادت مظلومانه ایشان و مرقد شریف آن حضرت در خراسان و ثواب فوق العاده‌ی زیارت ایشان اشاره شده است.

 

راه زندگی در انگاره رضوی

در مکتب اخلاقی رضوی، خلقیات حمیده به دو گروه تقسیم شده است: یکی محاسن اخلاق و دیگری مکارم اخلاق.

خلقیاتی که مایه حسن روابط اجتماعی و باعث جلب منافع مادی و بهبود زندگی است از گروه محاسن اخلاقی است و خلقیاتی که معیار انسانیت است و حاکی از بزرگواری طبع و تعالی روحانی است از گروه مکارم اخلاقی است. محاسن اخلاقی مایه بهزیستی و باعث تحکیم روابط اجتماعی است.

اخلاق در منظر امام رضا (ع) گستره ای فراگیر دارد و تمام ابعاد و جودی انسان را در زمینه های مادی معنوی، عقلی عاطفی و فردی و اجتماعی در بر می گیرد. به تعبیر امام صادق (ع) انسان دارای روابط چهارگانه است که شامل رابطه انسان با خدا، رابطه انسان با خویشتن، رابطه انسان با مردم و رابطه ی انسان با جهان پیرامونی است. ما در این مقاله قصد داریم به تبیین سه بعد اول بپردازیم.

 

رابطه انسان با خدا

آنچه به آدمی تعالی معنوی و کمال روحانی می بخشد و تمایلات عالی انسانی را از قوه به فعل می رساند، مکارم اخلاقی است. بندگان مخلص هر چه را می خواهند برای خدا می خواهند و تمام ابعاد وجودی آنها را خدا گرفته است. در زندگی هر یک از انبیاء الهی و امامان به نمونه های فراوان بر می خوریم که از این دریای بیکران به چند مورد از زبان امام رضا (علیه السلام) بسنده می کنیم. امام رضا (علیه السلام) اخلاص را به اطاعت خدای متعال معنی کرده اند. و در موردی دیگر برترین عبادت معرفی می کنند.

امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: هر کس چهل روز کارش را صرفا برای خدا خالص کند خداوند سرچشمه های حکمت را به زبانش از قلبش جاری سازد.

امام رضا (علیه السلام) چونان پدران گرامی اش عبادتهای طولانی داشت و بیشتر اوقات شبانه روز او به عبادت و نیایش می گذشت، ایشان نماز را که نماد دعا و عبادت خداست، عطیه و احسانی از طرف خدا می دانست که به بندگانش بخشیده شده است.

امام رضا (علیه السلام) هنگامی که ثلث آخر شب فرا می رسید، از بستر برمی خاست و تسبیح خدا می گفت و استغفار می کرد. مسواک می زد و به نماز شب می ایستاد.

امام رضا (علیه السلام) پس از اقامه نماز صبح به سجده می رفت و آنقدر طول می کشید که آفتاب بالا می آید و پس از فراق از نماز به کارهای روزانه می پرداخت. اکثر شبها از آغاز تا بامداد به عبادت و مناجات با خدا اشتغال داشت. بسیار روزه می گرفت و روزه سه روز در ماه را ترک نمی کرد و به اقامه نماز اول وقت تاکید و نسبت به موانع آن هشدار می داد که مبادا توفیق از دستتان برود.

رابطه با خود

امام رضا (علیه السلام) در رابطه با خود از ویژگیها و از صفات برجسته برخوردار است که در این مجال به برخی از آنها اشاره خواهد شد.

قدرت روحی و شجاعت

امام رضا (علیه السلام) دارای قدرت روحی و شجاعت اخلاقی فوق العاده ای داشت در بیان حق با امکاناتی که در ان روزگار در اختیار داشت از کسی پروا نمی کرد و آن هنگام که قدرت هارون را به رخ امام می کشیدند می فرمود: هر چه می خواهد بکند او را بر من راهی و سلطه ای نتواند بود.

سخاوت و احسان

امام رضا (علیه السلام) پس از پدران بزرگوارش بالاترین درجه سخا را داشته است، در نامه ای به فرزندش جواد الائمه (علیه السلام) نوشت: پسرم! شنیده ام غلامان، شما را از درب کوچک پشت خانه بیرون می برند، این موجب می شود که از تو خیری به کسی نرسد؛ به حقی که من بر تو دارم، ورود و خروج خود را همیشه از درب بزرگ خانه ات قرار ده و همیشه همراه خود پول بردارید تا اگر کسی از تو چیزی بخواهد به او کمک کنی.

امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: انسان سخاوتمند از غذای دیگران می خورد تا از غذای او بخورند ولی انسان بخیل از غذای دیگران نمی خورند تا از غذای او نخورند.

گزارش شده هر وقت سفره غذا را برای امام پهن می کردند کاسه ای نزدیک ایشان قرار می دادند تا از هر غذایی مقداری بر می داشت و در آن کاسه می ریخت و سپس دستور می داد آن را بین فقرا تقسیم کنند. نمونه آن بخشش به فرد خراسانی است که از پشت پرده به او احسان کرد و فرمود: از ترس اینکه مبادا تو احساس شرمندگی را در صورت او ببینیم او عزت نفس خویش را خدشه دار ببیند، چنین کردم.

صبر و شکیبایی

امام رضا (علیه السلام) در هنگام وداع با خانه خدا، قبر پیامبر و فرزندش امام جواد (علیه السلام)، با دلی استوار این مصیبتها را تحمل کرد، در زمان خلافت هارون، در برابر انواع ستمها و سختیها مانند حبس طولانی پدر طولانی پدر صبر و تحمل کرد.

ایشان صبر در برابر سختیها و بلاها را یکی از صفات برجسته شیعیان خود دانسته می فرماید: «هر کس از رهروان ما که به مصیبتی گرفتار آید یا دچار بیماری گردد و بر آن صبر کند خداوند اجر هزار شهید برایش بنویسد.»

رابطه با دیگران

یکی از نزدیکان امام رضا(ع) درباره رفتار ایشان با دیگران می گوید: من هرگز ابوالحسن الرضا را ندیدم که در سخن گفتن با کسی درشتی کند، سخن کسی را قطع نمی کرد یا درخواست کسی را که قادر به انجام آن بود رد نمی کرد یا در برابر همنشین خود به دیوار تکیه نمی داد یا به زیردستان و خدمتکاران بد نمی گفت، آب دهانش را هرگز در معابر یا پیش دیگران نمی انداخت تا آنجا که می گوید: اجازه نمی داد عده ای به عنوان احترام دنبالشان راه بیفتند، اگر دردی داشت در حضور دیگران آه و ناله نمی کرد و با خدمتکاران بر سر یک سفره می نشست و تا آخر غذا آنان را همراهی می کرد، هرگز با چهره ای نشسته و موی ژولیده در جمع دیگران حاضر نمی شد، ایشان با همه افراد آشنا و غریبه مصافحه می کرد، همگان را با گرمی و لبخند استقبال می کرد و حتی در دوران ولایتعهدی به هیچیک از محافظان و غلامان دستور نمی داد و کارهایش را خودش انجام می داد، مقدم مهمانان را بسیار گرامی می داشت، بسیار خوشرو و خوش برخورد بود و با هر مسلمانی به سادگی مانوس می شد، احدی را به دیده تحقیر نگاه نمی کرد، اگر دعوتش می کردند در صورت امکان به سادگی می پذیرفت، هرگز از بد دهانی، فحش، ناسزا گویی دیده و شنیده نشد، خطاباتش با همه مردم چنان احترام آمیز بود که گویی با اهل خانه خود معاشرت دارد.

امام رضا (علیه السلام) وارد حمام شد، مردی که آن حضرت را نمی شناخت به او گفت: بدن من را کیسه بزن و ماساژ بده، امام خواسته او را اجابت کرد و شروع به کیسه زدن پشت او بود که آن مرد امام را شناخت و با پریشانی شروع به عذر خواهی کرد اما آن حضرت همچنان به کار خود مشغول بود و او را دلداری می داد.

آن روزی که مسمومیت آن حضرت شدت یافت و همان روز به شهادت رسید بعد از اقامه نماز ظهر پرسید: آیا اهل خانه و خدمتگزاران غذا خورده اند؟ جواب شنید که در چنین وضعیتی کی می تواند غذا میل کند این جا بود که امام دستور داد سفره بگسترانند و خود در کنار آن قرار گرفت.

امام رضا (علیه السلام) در عیادت بیماران، ادای قرض گرفتاران، انجام خدمات اجتماعی، خیریه و عام المنفعه پیشتاز بود. ایشان خدمات عمومی و اجتماعی در طول سفر به ایران انجام دادند؛ مانند: ساخت حمام و حوض عمومی، لایروبی قنات و کاشت درخت.

برادری و برابری

امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: خداوند مومن را در نور خویش آفرید، پس هر مومنی برادر حقیقی مومن دیگر است و نیز در ضرورت بکار گیری مساوات در جامعه خود فرمود: بر انسان مومن است که با دیگران در هر چیزی که برابری در آن رواست، به برادری و مساوات رفتار کند.

 

التماس دعا