کسب روزی حلال

کسب روزی حلال بسیار سخت است!

درآمد زیاد الزاماً به معنی داشتن برکت زیاد هم نیست.

این روزها گذران زندگی و تأمین معاش برای اکثر افراد جامعه سخت شده است؛ گاهی این سختی کار را به جایی می‌رساند که افرادی بخواهند یک‌شبه ره صدساله را طی کنند و از هر راهی شده درآمد کسب کنند. درحالی‌که خداوند به شرط تلاش روزی هرکسی را به مقداری مقدر کرده است. کسب درآمد به شکل حرام مختص این روزها نیست و سابقه در گذشته‌های دور نیز دارد. درست است که کسب روزی حلال بسیار سخت است اما دین اسلام افراد را از به دست آوردن مال حرام به‌شدت نهی کرده و همه را به سمت کار و تلاش و زحمت کشیدن برای کسب روزی سوق داده است.

جایگاه کسب روزی حلال و آثار ناشی از درآمدهای شبهه‌ناک و حرام موضوع گفتگویی شد با «حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدحسن موحدی ساوجی» استاد دانشگاه مفید قم.

 

متن کامل این گفتگو را در ادامه بخوانید:

دین اسلام چه دیدگاهی نسبت به کسب روزی حلال و حرام دارد و چه روایاتی در این مورد موجود است؟

در آموزه‌های دینی به روزی حلال خیلی سفارش شده است. در کلام حضرت امیر (علیه‌السلام) یکی از ویژگی‌های متقین و پرهیزکاران کسب روزی حلال شمرده شده است. امام صادق (علیه‌السلام) نیز در کلامی که می‌خواهند سختی و دشواری کسب روزی حلال را نشان دهند می‌فرمایند: «شمشیر زدن آسان‌تر از کسب روزی حلال است.» در روایت دیگری از ایشان آمده است: «کسی که تجارت می‌کند باید از دین خود شناخت داشته باشد» یعنی افراد باید احکام فقهی خود را بدانند، اگر مسائل دینی را نداند به گناه و حرام میفتند. نقل‌شده است که زمانی که علی (علیه‌السلام) حاکم مسلمانان بودند به بازاریان می‌فرمودند: «اول مسائل فقهی را یاد بگیرید بعد تجارت کنید.»

ائمه و پیشوایان ما نیز دنبال کسب روزی حلال بودند. روایت داریم که امام باقر (علیه‌السلام) در گرمای آفتاب مشغول کار بودند، شخصی حضرت را دید و تصمیم گرفت امام را نصیحت کند و به ایشان بگوید که چرا به دنبال دنیا است، خدمت امام رفت و گفت اگر خداوند در این حال جان تو را بگیرد چه جوابی به او می‌دهی؟ حضرت فرمودند: اگر در این حالت خدا جان من را بگیرد در یکی از بهترین حالات خدا را ملاقات می‌کنم چون در حال کسب روزی حلال هستم.

در روایتی دیگر از پیامبر بزرگوار اسلام آمده است طلب روزی حلال بر هر مرد و زن مسلمانی واجب است. کسی که برای اداره زندگی خانواده‌اش تلاش می‌کند مانند مجاهدی است که در راه خدا می‌جنگد. همچنین فرموده‌اند خداوند جوان بیکار را مورد خشمش قرار می‌دهد.

 

کسب روزی حلال و حرام چه آثاری بر روی افراد می‌تواند بر جای گذارد؟ به عنوان مثال بر روی خلق‌وخو و روش زندگی مردم چه تأثیراتی دارد؟

اگر کسی روزی حرام کسب کرده باشد هم در زندگی شخصی و هم در زندگی اجتماعی‌اش تأثیر می‌گذارد. امام حسین (علیه‌السلام) وقتی سپاه دشمن را نصیحت کردند و آن‌ها نمی‌پذیرفتند حضرت فرمودند: «علت اینکه حرف‌های من در شما تأثیر نمی‌گذارد این است که شکم‌های شما از لقمه‌های حرام پر شده است.»

کسی که روزی حرام کسب می‌کند تا چهل روز نمازش قبول نمی‌شود؛ عدم استجابت دعا، از بین رفتن برکت مال و قساوت قلب از دیگر آثار حرام‌خواری است. البته این‌ها عوامل نسبی هستند؛ یعنی این‌طور نیست که اگر کسی دعایش مستجاب نمی‌شود بگوییم حتماً روزی حرام کسب می‌کند.

 

کسب روزی حرام بر روی تربیت فرزندان هم اثر دارد؟

اگر کسی برای خانواده‌اش روزی حرام بیاورد گرچه ممکن است فرزند و همسرش اراده و اختیاری در کسب ان روزی نداشته باشند اما تأثیر تکوینی خود را می‌گذارد، به همین دلیل در اسلام تأکید شده که برای خانواده‌تان روزی حلال ببرید.

 

اگر همسر و فرزند خبر داشته باشند که مرد خانه درآمد حرام کسب می‌کند چطور؟

اگر خبر داشته باشند که روزی از راه درست به دست نیامده یا وجوهات شرعی‌اش پرداخت نشده باید از استفاده آن اجتناب کنند یا حداقل باید از مرجع تقلیدشان سؤال کنند یا اجازه بگیرند.

 

راه‌های کسب درآمد حلال چیست؟

در آموزه‌های دینی ما آمده خداوند است که روزی انسان را تقدیر می‌کند. حتی در آیات قران هم به این قضیه اشاره شده است اما این به این معنی نیست که انسان هیچ نقشی نداشته باشد. خدا روزی می‌رساند اما شرطش این است که انسان خودش تلاش کند. برکتی که در روزی قرار داده می‌شود از خداست پس درآمد زیاد الزاماً به معنی داشتن برکت زیاد هم نیست. مثلاً فردی حقوقش بالاست اما به این معنا نیست که این فرد روزی وسیعی نیز دارد، ممکن است فرد درآمد زیادی داشته باشد اما خروجی‌هایش هم زیاد باشد و یا به عبارتی مالش برکت نداشته باشد.

برکت در مال، آمرزش گناهان، استجابت دعا و مورد محبت و دوستی خدا قرار گرفتن از جمله آثار کسب روزی حلال است اما ما نمی‌توانیم این آثار را مصداقی در همه افراد بدانیم و بگوییم چون شخصی فقیر است روزی حلال نداشته است. عوامل مختلفی در این قضایا دخیل هستند.

 

چه عواملی باعث می‌شود افراد به سمت کسب روزی حرام بروند؟ با توجه به اینکه ما در سطح کلان هم بعضاً شاهد فسادهای مالی هستیم آیا این امر می‌تواند در کسب مال بر روی افراد جامعه تأثیر بگذارد؟

از حضرت امیر (علیه‌السلام) روایتی داریم که ایشان عدم صبر را عاملی برای کسب روزی حرام می‌دانند؛ به این معنی که فرد برای کسب مال شتاب می‌کند و می‌خواهد در مدت کوتاهی آن را به دست آورد؛ اما این افراد بیشتر از آنچه که برایشان مقدر شده کسب نمی‌کنند. بعضی از ما برای کسب مال عجله می‌کنیم و فکر می‌کنیم داریم زرنگی می‌کنیم. روزی با تلاش مقدر شده است و این‌طور نیست که شخصی فکر کند با رفتن به‌سوی حرام روزی بیشتری کسب می‌کند.

 

کسب روزی حرام علاوه پرآفت‌های فردی آفت‌های اجتماعی را هم در بر دارد؟

بله مسلماً همین‌طور است؛ وقتی در جامعه حرام‌خواری باب شود همان چیزی می‌شود که ما الآن شاهدش هستیم؛ یعنی افرادی که به جایگاهی می‌رسند شروع می‌کنند به حق دیگران را خوردن. این حق خوری فقط به معنای دزدی یا اختلاس نیست. اگر من در محل کار خود کم‌فروشی کنم حقوقی که می‌گیرم مشکل ایجاد می‌کند.

 

چطور می‌توان فرهنگ‌سازی کرد تا مردم برای کسب روزی حلال تلاش کنند؟

فرهنگ‌سازی فقط به گفتن نیست و باید در عمل نیز انجام شود. در عمل کسانی که در جامعه بیشتر در معرض دید هستند باید بیشتر رعایت کنند. در روایاتی دیگر آمده کسانی که حاکمانِ بر مردم هستند مجاز نیستند حتی از روزی حلال بیش از آنچه که عموم مردم برخوردارند استفاده کنند. این‌طور نباشد که حاکمان در رفاه باشند و به مردم سفارش کنند که روزی حلال کسب کنید. پس کسانی که در نگاه مردم اُسوه به حساب می‌آیند باید زندگی‌شان به‌گونه‌ای باشد که در حد قشر ضعیف جامعه باشد مخصوصاً حاکمان. امام علی (علیه‌السلام) فرموده‌اند: خداوند بر پیشوایان عادل واجب کرده است که خودشان را اندازه‌گیری کنند به ضعیف‌ترین مردم. حال فرض کنید اسوه‌های جامعه در حد بالای جامعه باشند و مردم هم خلاف‌هایی از آن‌ها ببینند، در این صورت هزار مورد حدیث هم برای مردم بخوانیم و به آن‌ها توصیه کنیم هیچ اثری ندارد.

منبع :

islamiclife.ir